UM Legionowo: Dwory i pałace powiatu legionowskie...

Do miejsca, gdzie stał dworek w Zegrzynku schodzi się pięknym Wąwozem Szaniawskiego, który wrzyna się głęboko w skarpę nad zalewem. Wokół wąwozu utworzono rezerwat przyrody o powierzchni 11,5 hektara; jest tu starodrzew z kilkunastoma pomnikowymi dębami, jesionami, sosnami i lipami.

Właściciel tych terenów Stanisław Krasiński w 1838 r. wybudował tu niewielki dwór szlachecki. Był to parterowy budynek w stylu klasycystycznym; dwie pary kolumienek podtrzymywały fronton, wysoki dach pokryto gontem. W wyniku koligacji rodzinnych posiadłość ta stała się wkrótce własnością Radziwiłłów. Po upadku powstania styczniowego zarządcą majątku Zegrzynek zostaje przybyły z Litwy Zygmunt Szaniawski, który wiąże dworek z historią swojego rodu; tu w 1886 r. rodzi się pisarz Jerzy Szaniawski. Majątek w 1914 r. przechodzi prawnie na własność Szaniawskich. Na początku II wojny światowej Niemcy zarekwirowali posiadłość a pisarz został z dworku wypędzony. W czasie działań wojennych budynek uległ znacznemu zniszczeniu, cenny księgozbiór został spalony. W 1959 r. Józef Szaniawski wraca do Zegrzynka. Niestety 16 września 1977 r. już po śmierci pisarza dwór spłonął i obecnie pozostały po nim tylko betonowe schody z 1921 r. wykonane przez firmę Feliksa Zatońskiego z Serocka. Istnieje projekt odbudowy dworku z Zegrzynku. Trzymamy kciuki żeby się udało! (Korzystano z opracowania firmy ABRYS, fotografie pochodzą z prywatnych zbiorów J. Szczepańskiego oraz firmy ABRYS).

Pałac w Zegrzu jest pięknie położony. A przed wybudowaniem Zalewu Zegrzyńskiego jego usytuowanie na skarpie, wysoko nad poziomem Narwi było jeszcze atrakcyjniejsze. Ale cieszmy się, że pałac stoi bo bombardowania Zegrza w 1939 i 1944 r. mogły go zmieść z powierzchni ziemi. Pałac najprawdopodobniej został zaprojektowany przez Franciszka Marię Lanciego polskiego architekta pochodzenia włoskiego. Kiedy Lanci został zaproszony do projektu przez właściciela tych terenów hr. Stanisława Krasińskiego był już wówczas znanym i uznawanym architektem. F.M. Lanci to twórca nie tylko kościoła w Chotomowie ale także Złotej Kaplicy w katedrze poznańskiej czy fragmentu pałacu w Wilanowie. Budynek Lanciego w Zegrzu różnił się dość znacznie od obecnego; posiadał gzymsy nadokienne oraz usytuowane centralnie dwie przeszklone werandy na parterze i piętrze, które wieńczyła attyka z tralek. Krasińscy, później Radziwiłłowie gospodarowali tu do 1890 r. kiedy pałac wraz z parkiem został wykupiony przez władze rosyjskie pod budowę potężnej twierdzy. Szczęśliwie sam pałac pozostał jako rezydencja dla wysokich dowódców carskich. Po 1918 r. nienaruszony obiekt był miejscem pracy dla komendantów Centrum Wyszkolenia Łączności. II wojna światowa nie przyniosła mu większych zniszczeń. Natomiast po wojnie już jako ośrodek PAP-u w wyniku niefortunnej przebudowy pałac zatracił pierwotne cechy nadane mu przez Lanciego. Skuto wówczas gzymsy, attykę, zlikwidowano werandy. Na ich miejscu powstał wysunięty mocno murowany ryzalit z trójkątnym frontonem. I w tym stanie, w otoczeniu ciemnej zieleni możemy go podziwiać i cieszyć się, że mimo wszystko jest. (Korzystano z Powiatu legionowskiego J. Szczepańskiego, fotografie pochodzą z prywatnych zbiorów J. Szczepańskiego oraz M. Pakuły).

Więcej informacji na **

stronie Muzeum Historycznego w Legionowie

Urząd Miasta Legionowo,

legionowo.pl/pl/a/dwory-i-palace-powiatu-legionowskiego