Każda rana może stać się raną przewlekłą. Zależy to od różnych czynników, z których najważniejszym jest zakażenie. Do ran przewlekłych zalicza się: owrzodzenia w przebiegu niewydolności żylnej, zespół stopy cukrzycowej, owrzodzenia w przebiegu niewydolności naczyń tętniczych, odleżyny, rany pooperacyjne, rany nowotworowe. Spośród wymienionych powyżej, trzy pierwsze stanowią 90%, a spośród całości ran 97% lokalizuje się na kończynach dolnych.
Oprócz oczywistego związku cukrzycy z zespołem stopy cukrzycowej należy podkreślić, że cukrzyca zwiększa ryzyko wystąpienia oraz wydłuża czas gojenia w przypadku każdej z wymienionych ran. Dla przykładu cukrzyca jest niezależnym czynnikiem ryzyka wystąpienie rany przewlekłej po zabiegu operacyjne i ryzyko to jest średnio dwukrotnie większe niż w populacji osób bez cukrzycy. Niepokojącym wynikiem wszystkich wymienionych powyżej czynników jest wysoka ogólna śmiertelność u pacjentów z zespołem stopy cukrzycowej porównywalna to ogólnej śmiertelności w chorobach nowotworowych. Szczególną grupą są pacjentów po dużych amputacjach, tz. powyżej kostki, u których pięcioletnia śmiertelność jest znacznie wyższa i wynosi 57%, dla porównania ta sama wartość dla chorób nowotworowych wynosi 31%.
Dla skuteczności leczenia zespołu stopy cukrzycowej kluczowe są dwa elementy: wczesne podjęcie działań oraz przyczynowe leczenie.
Aby spełnić pierwszy punkt konieczna jest codzienna samokontrola pacjenta, która jest jednym z elementów tz profilaktyki pierwotnej. Do pozostałych należą: stała opieka podologiczna, stosowanie właściwego obuwia i wkładek i oczywiście prawidłowe wyrównanie cukrzycy.
W momencie wystąpienia niepokojących objawów, a w szczególności rany, pacjent powinien jak najszybciej skontaktować się z lekarzem. W przypadku niewyrównanej cukrzycy w ciągu kilku dni z małego skaleczenia może dojść do powstania ropowicy stopy czyli masywnego zakażenia stopy. W każdym przypadku wystąpienia rany u pacjenta z cukrzycą powinna być ona odkażona i zabezpieczona sterylnym opatrunkiem a w przypadku wystąpienia rany na kończynie dolnej najlepiej skontaktować się z profesjonalistą (pielęgniarka, lekarz).
Błędem, który można popełnić u osoby z cukrzycą jest założenie, że jeżeli wystąpiła u niej rana przewlekła na nodze to musi to być zespół stopy cukrzycowej i dopasowanie leczenia do tak postawionej tezy. Tymczasem w przypadku zespołu stopy cukrzycowej najważniejsze będzie odciążenie i/lub poprawa ukrwienia w stopie, podczas gdy w przypadku np. owrzodzenia żylnego w okolicy kostki stopy podstawą będzie stosowanie kompresjioterapii. Żeby skomplikować sytuację wspomnę, że kompresjoterapia powinna być ostrożnie stosowana w przypadku współistniejącego niedokrwienia, które z kolei może być przyczyną zespołu stopy cukrzycowej. Tak więc dobór właściwego leczenia powinien być poprzedzony wnikliwym zebraniem wywiadu lekarskiego oraz badaniami dodatkowymi. W Klinice Podos, w której pracuję, czas poświęcany dla pacjenta na pierwszej wizycie wynosi 2-2,5 h co z reguły jest wystarczające do właściwego zaopatrzenia rany i zaplanowania leczenia.
Przy właściwym zastosowaniu obecne techniki leczenia ran: opatrunki aktywne, opatrunki podciśnieniowe, biokompozyty, lekkie ortezy gipsowe dają bardzo wysokie prawdopodobieństwo wyleczenia rany i uchronienia pacjenta przed wysoką amputacją. Rozległość zmian, w tym wielkość rany lub zmiany w układzie kostnym najczęściej nie wykluczają wygojenia rany. Dużą powierzchnię rany można w krótkim okresie zamknąć przeszczepem skóry. Zmiany kostne można ustabilizować ortezami.
Ważne jest aby pamiętać, że rana w zespole stopy cukrzycowej jest objawem choroby a nie samą chorobą. Koncentrowanie się na miejscowym leczeniu opatrunkami jest najczęściej skazane na porażkę i jest przyczyną rezygnacji ze stosowania właściwych metod leczenia ponieważ „ten opatrunek mi nie pomaga”. Opatrunki są istotną ale nie najważniejszą częścią leczenia zespołu stopy cukrzycowej a źle dobrany opatrunek może więcej zaszkodzić niż pomóc. Naczelną zasadą w trakcie terapii ran przewlekłych powinno być ustalenie przyczyny i leczenie przyczynowe. „Proste” wytłumaczenie powolnego gojenia cukrzycą jest błędem, co potwierdzi większość cukrzyków robiących sobie codziennie ranę na opuszku palca w trakcie pomiaru glikemii.
W każdym przypadku rany przewlekłej warto zgłosić się do przychodni zajmującej się leczeniem ran przewlekłych. Właściwie dobrane leczenie, zarówno miejscowe oraz ogólne, znacząco skraca czas gojenia z obniża całościowe koszty leczenia.
Dr Arkadiusz Krakowiecki
Diabetolog
PODOS Klinika Leczenia Ran
Lokalizacje:
- 1. Przychodnia PODOS,
ul. marsz. J. Piłsudskiego 31 lok. 313 (Błękitne Centrum, p. II)
05-120 Legionowo - 2. Przychodnia Podos,
ul. Narbutta 46/48
02-541 Warszawa
tel. 22 462 34 96 (wew. 119)
